ĐẠI THẮNG MÙA XUÂN 1975 và những khúc ca đi cùng năm tháng

   PGS, TS. Trần Thị Trâm

       Sau 30 năm trường kỳ kháng chiến, ngày 30/ 4/ 1975, Việt Nam đã toàn thắng, đất nước thống nhất, non sông liền một dải. Sự  kiện  trọng đại này đã mở ra một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập dân tộc và toàn vẹn lãnh thổ, cả nước cùng  đi lên chủ nghĩa xã hội.

 Là hệ quả tất yếu của quá trình trường kỳ kháng chiến,  Đại thắng mùa xuân 1975, lập tức đã trở thành một  hấp lực,  một nguồn cảm hứng  sáng tạo rất lớn cho đội ngũ văn nghệ sỹ đương thời. Riêng lĩnh vực  âm nhạc đã có sự bùng nổ với hàng  loạt khúc ca đi cùng năm tháng.   

Ra đời vào những ngày cuối tháng 4 / 1975 lịch sử là bốn bài hát sống mãi với thời gian, những ca khúc đã  kịp thời phản ánh sự kiện vô cùng trọng đại của dân tộc:  Như có Bác trong ngày đại thắng, Đất nước trọn niềm vui, Tiếng hát từ thành phố mang tên người và Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh .

Như có Bác trong ngày đại thắng - một ca khúc rất nổi tiếng với diện phủ sóng cực lớn  của  nhạc sĩ gạo cội  Phạm Tuyên. Tác phẩm  để đời này được viết rất nhanh, chỉ sau 2 giờ  khi tác giả  nghe bản tin cuối ngày  Đài  Tiếng nói Việt Nam phát  đêm 28/ 4 / 1975  về  hành động anh hùng ném bom sân bay Tân Sơn Nhất của phi công Nguyễn Thành Trung. Bài hát được phát vào chương trình thời sự đặc biệt lúc 17 giờ ngày 30/ 4/ 1975, thời điểm Việt Nam  chính thức công bố tin giải phóng miền Nam trước toàn thế giới. Với giai điệu  đơn giản, ca từ vô cùng giản dị nhưng đó là tiếng lòng, là ước vọng rất lâu rồi  của toàn dân tộc vì thế tác phẩm đã chạm vào sâu thẳm trái tim khiến  biết bao người cảm động đã khóc khi cất lên tiếng hát :

Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng/Lời Bác nay đã thành chiến thắng huy hoàng/ Ba mươi năm đấu tranh giành toàn vẹn non sông/Ba mươi năm dân chủ cộng hòa kháng chiến đã thành công/Việt Nam - Hồ Chí Minh/Việt  Nam - Hồ Chí Minh/Việt Nam - Hồ Chí Minh/Việt Nam - Hồ Chí Minh.

Còn Đất nước trọn niềm vui của Hoàng Hà  ra đời trong  chiến dịch Hồ Chí Minh thần tốc và được  phát trên  Đài Tiếng Nói Việt Nam ngày 26/ 4 / 1975. Trong thời khắc  chiến thắng cận kề,  bài ca đã dựng lại một cách vô cùng sống động không khí tưng bừng của ngày hội toàn thắng  với rợp trời cờ hoa, với trọn vẹn niềm vui và ngập tràn hạnh phúc: 

Ta đi trong muôn ánh sao vàng rừng cờ tung bay/ Rộn ràng và mê say những bước chân dồn về đây/Sài Gòn ơi vững tin đã bao năm rồi/ Một ngày vui giải phóng

…Ngày hội toàn thắng khắp đất nước

Ta muốn bay lên ngắm sông núi hiên ngang

Ta muốn reo vang hát ca muôn đời Việt Nam Tổ quốc anh hùng/

Tiếng hát từ thành phố mang tên người được Cao Việt Bách viết vào tháng 3/ 1975 và  được vang lên lần đầu tiên trên khắp mọi miền đất nước vào đúng  30/4/ 1975 - ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, lần thứ 2 vào 2/ 7/1976 khi Sài Gòn được vinh dự mang tên Bác. Khác với những khúc anh hùng ca thể hiện tinh thần  quật khởi của  cuộc tổng tấn công nổi dậy như triều dâng, thác đổ,  quét sạch quân thù, bài ca dâng Bác của ông là một khúc hát trữ tình, mang giai điệu thật ngọt ngào sâu lắng, thiết tha: Từ thành phố này Người đã ra đi/Bao năm ước mong đón Bác trở về/ Trong chiến dịch này Bác vẫn đã cùng về với những đoàn quân  vẫn đến từng nhà thăm các cụ gì cầm tay chúng con/Bác bắt nhịp bài ca kết đoàn. Thành phố Hồ Chí Minh ngời ngời rực sáng tương lai/Trong mỗi trái tim trong mỗi ước mơ/Trong mỗi cuộc đời ta luôn có Bác/ Lời Bác thiết tha dìu dắt chúng ta/Sáng mãi tên Người thành phố Hồ Chí Minh

Ca khúc Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh của nhạc sĩ Xuân Hồng được sáng tác  từ tháng 3/ 1975, hoàn thành ngày 30/ 4 và được công bố lần đầu tiên vào ngày 1/5/ 1975 trên Đài phát thanh giải phóng do ca sĩ Trung Kiên thể hiện. Đây là một sáng tác về Sài Gòn - thành phố Hồ Chí Minh rất thành công. Bài hát đã thể hiện niềm vui, khí thế  của nhân dân thành phố Hồ Chí Minh và của toàn dân tộc trong thời khắc trọng đại của lịch sử lại có  phần âm nhạc phù hợp với đông đảo công  chúng  nên rất được phổ biến,  là ca khúc được hát nhiều nhất trong lần kỷ niệm thứ 50 ngày đất nước thống nhất: Mùa xuân này về trên quê ta/ Khắp đất trời biển rộng bao la/ Cây xanh tươi ra lá trổ hoa/ Chào mừa xuân về với mọi nhà/ Thành phố Hồ Chí Minh quê ta/ Đã hát lên thiên anh hùng ca/ Thiên anh hùng ca ngàn năm sáng chói/ Lưu danh đến  muôn đời…  

 Nối vòng tay lớn của nghệ sỹ tài hoa  Trịnh Công Sơn ra đời từ năm 1968 là khúc hát hòa bình hàm chứa tư tưởng nhân văn sâu sắc, tác phẩm đã  được chọn Phát trên đài Phát Thanh Giải Phóng do chính tác giả trình bầy  vào  trưa 30/4, khi Tổng Thống Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng không điều kiện. Trong ngập tràn niềm vui thống nhất, cả dân tộc trút bỏ  hận thù,  cùng nhau  kết đoàn, nối vòng tay lớn : Rừng núi giang tay nối lại biển xa/ Ta đi vòng tay lớn  mãi để  nối sơn hà/ Mặt đất bao la anh em ta về/ Gặp nhau mừng như  bão cát quay cuồng trời rộng/ Bàn tay ta nắm nối liền một vòng Việt Nam…

Chùm ca khúc bất hủ được sáng tác  năm 1975 lịch sử, còn phải kể đến Tổ Quốc tôi chưa đẹp thế bao giờ (nhạc Nguyễn Văn Thương, lời thơ Tố Hữu, viết tháng 8/ 1975).  Sự lắng lại của thời  gian, sự kết hợp tinh tế giữa thơ của  nhà thơ trữ tình chính trị  xuất sắc nhất của nền thi ca cách mạng Việt Nam - Tố Hữu   và nhạc của giáo sư, Nghệ sỹ nhân dân tài danh Nguyễn Văn Thương đã tạo nên một giai  phẩm  vừa thấm đẫm chất sử thi, vừa vô cùng lãng mạn, xứng đáng là một biên niên sử hào hùng trải dài qua năm tháng bằng âm nhạc:

Tôi lại nhìn như đôi mắt trẻ thơ/Tổ quốc tôi chưa đẹp thế bao giờ/Xanh núi xanh sông xanh đồng xanh biển /Xanh trời xanh của những ước mơ/Tôi bay giữa màu xanh giải phóng/Tầng thấp tầng cao chiều dài chiều rộng/Ôi Việt Nam yêu suốt cuộc đời /Nay mới được ôm người trọn vẹn người ơi .  Chậm hơn một chút (1976) là Bài ca thống nhất - bài ca sum họp của Võ Văn Di. Ca  khúc thể hiện trọn vẹn  niềm vui thống nhất của toàn dân tộc khi mà mơ ước và ý nguyện của triệu triệu con tim đã thành hiện thực. Một năm sau ngày đại thắng, mỗi người dân đất Việt  có thể thư  thái  chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ diệu của giang sơn gấm vóc và hơn bao giờ hết có thể cảm nhận được sâu xa  niềm hạnh phúc của cuộc sống tự do độc lập: Biển trời quê ta  đẹp như gấm hoa/ Nước mây muôn màu , những con tàu ra Bắc vào Nam/…Bắc Nam sum họp một nhà ,đông vui/ Huy hoàng…Ôi khải hoàn ta ca/Ta gạt mái chèo/ Tự do ra khơi/ Tự do ra lộng/ Đời tự do/Gió xuân về/ Đời tự do/ Gió xuân về…

Có thể nói, những khúc ca đi cùng năm tháng  ra đời vào đại thắng mùa xuân 1975, là sự nối tiếp của những khúc tráng ca thuộc dòng nhạc cách mạng, có đóng góp rất lớn  cho công cuộc chống Mỹ cứu nước và đã được hát vang trong ngày đại thắng  như: Giải phóng miền Nam (1961), Tiến về Sài Gòn (1966) của Lưu Hữu Phước (lời Mai Văn Bộ, Huỳnh Văn Tiểng) Chào anh giải phóng quân chào mùa xuân đại thắng (Hoàng Vân - 1968), Đường chúng ta đi  (nhạc Huy Du, lời Xuân Sách - 1968 ), Tự nguyện (Trương Quốc Khánh - 1968)…Đến nay mỗi  khi hát lên, dường như  cảm xúc vẫn vẹn nguyên.

Trong đó, Lưu Hữu Phước là tác giả có nhiều ca khúc cách mạng  đỉnh cao và  rất thành công ở thể loại chính ca. Trước Giải phóng miền Nam (1961), Tiến về Sài Gòn (1966), ông đã có hai nhạc phẩm  nổi tiếng:  Tiếng gọi thanh niên (1941), Lên đàng (1944, sáng tác cùng Huỳnh Văn Tiểng).

Gắn với những sự kiện trọng đại của đất nước, những khúc anh hùng ca của ông có sức lôi cuốn,  thôi thúc mạnh mẽ quần chúng nhân dân tham gia phong trào yêu nước cách mạng.

 Giải phóng miền Nam (1961)là tác phẩm  đã ghi lại một dấu mốc quan trọng trong lịch sử dân tộc: sự ra đời của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam (1960), đã thể hiện tối ưu đường lối đấu tranh cách mạng và lời thề nguyện  chiến đấu đến cùng  để giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước của hàng triệu con dân đất Việt:

Giải phóng miền Nam chúng ta cùng quyết tiến bước/Diệt đế Quốc Mỹ phá tan bè lũ bán nước… Vùng lên nhân dân Việt Nam anh hùng/ Vùng lên sông pha  vượt qua bão bùng/ Thề cứu lấy nước nhà/ Thề hy sinh đến cùng/ Cầm gươm ôm súng xông tới/ Vận nước đã đến rồi, bình minh chiếu khắp nơi/Dựng xây non nước sáng tươi muôn đờì/

Còn  Tiến về Sài Gòn (1966) của ông lại dự báo được viễn cảnh huy hoàng, niềm vui bất tận của ngày chiến thắng.Trưa 30/ 4 bài hát thu âm của Quang Hưng được phát trên Đài Sài Gòn ngay sau khi Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng, lúc ấy cả Sài Gòn đổ ra đường đón mừng chiến thắng trong tiếng hát hào hùng Tiến về Sài gòn:

 “Sài Gòn ơi ta đã về đây ta đã về đây. Tiến lên phố phường tiến lên đường no ấm/ Tiến về Sài Gòn ta quét sạch giặc giặc thù/ Tiến về đồng bằng về giải phóng thành đô.

Góp phần vào bản đồ âm nhạc cách mạng  còn có Sài gòn quật khởi(1973) -  một trong những ca khúc hay nhất về Sài Gòn của nhạc sỹ Hồ Bắc:

 “ Rầm rập bước  chân ta đi/Rung chuyển đường phố Sài Gòn/ Khi con chim én báo mùa xuân về/ Tin vui chiến thắng bay từ quê nhà/ Sài gòn ơi ta đang bước trên đường chiến thắng/Vì tự do đây hồi kèn tiến quân đang thúc dục miền Nam tiến lên/Ta đang sống những ngày lịch sử/ Ta xốc tới bước trên đầu thù/ Ta phất cao lá cờ thắng lợi trên Sài Gòn…

Sài gòn đó quê ta ơi, trong  biển lửa  vẫn ngời ngời./ Ta đi trong sóng căm hờn dâng trào/ Vươn lên trên xác quân thù hung bạo/ Giành mùa xuân  tươi thắm khắp Nam.

     Với nhịp hành khúc hào hùng như cùng nhịp bước đầy khí thế  của quân dân miền Nam trên đường quét sạch quân xâm lược,  những bản  anh hùng ca bất hủ ra đời trong kháng chiến chống Mỹ nói chung và trong đại thắng mùa xuân 1975 nói riêng đã ghi lại một cách chân thực, sinh động không khí thời đại bằng ngôn ngữ, hình ảnh, âm thanh… đã thể hiện được  những bước chân thần tốc và những điều kỳ diệu của cuộc chiến tranh nhân dân toàn dân toàn diện. Đồng thời, chúng  còn thể hiện  tối ưu niềm vui, niềm hạnh phúc, niềm tự hào vô hạn của quân dân ta trước chiến công lẫy lừng của dân tộc: Việt Nam trên đường chúng ta đi/ Nghe gió thổi đồng xanh quê ta đó/ Nghe sóng biển ầm vang xa tận tới chân trời/ Nghe ấm lòng những khi đang dồn bước / Mà vui sao ta chẳng nói nên lời (Đường chúng ta đi)

Dù được sinh ra trong mưa bom bão đạn hay khi đất nước đã hòa bình, những bài ca đi cùng năm tháng  vẫn không quên  khẳng định tương lai tươi sáng của dân tộc, khẳng định khát vọng  xây dựng đất nước ngày một hưng thịnh, giàu có của toàn Đảng,  toàn  dân ta : Vận nước đã đến rồi, bình minh chiếu khắp nơi/ Dựng xây non nước sáng tươi muôn đời (Giải phóng miền Nam)

 Ta đã thắng hãy thẳng đường đi tới/Lấp hố bom xưa xóa mọi đau buồn/Từ tro bụi ta lại xây dựng mới…

                        (Tổ quốc tôi chưa đẹp thế bao giờ )

Có thể nói, những ca khúc cách mạng nổi tiếng ra đời trong cuộc kháng chiến  chống Mỹ nói chung và trong đại thắng mùa xuân 1975 nói riêng như: Giải phóng miền Nam, Tiến về Sài Gòn, Sài gòn quật khởi, Như có Bác trong ngày đại thắng, Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh, Đất nước trọn niềm vui, Tiếng hát từ thành phố mang tên người, Nối vòng tay lớn, Tổ quốc tôi chưa đẹp thế bao giờ, Bài ca thống nhất, Chào anh giải  phóng quân, chào mùa xuân đại thắng, Đường chúng ta đi …chính là những  bản anh hùng ca thể hiện một cách tuyệt vời  chiến công của một dân tộc  anh hùng; thể hiện niềm vui, niềm hạnh phúc tột đỉnh của toàn Đảng, toàn dân; khẳng định ý nghĩa to lớn của đại thắng mùa xuân  1975 và  vị trí của Việt Nam trên trường quốc tế. Thông qua cái đẹp, bằng cái đẹp, chúng đã góp phần mang hồn thời đại bay cao (Tố Hữu) và vì thế những giai phẩm  đó được  công chúng mọi thế hệ yêu thích và có được sức sống bền lâu.

Ra đời trong những năm tháng bão táp  cách mạng, luôn đi sát hiện thực để phản ánh, suốt ba mươi năm kháng chiến (đặc biệt là trong đại thắng xuân1975), những bài ca đi cùng năm tháng đã hoàn thành chức năng mà lịch sử giao phó, đã truyền cảm hứng, đã dự báo xu hướng vận động và phát triển của cách mạng…Trên thực tế, chúng không chỉ  góp phần quan trọng vào thắng lợi của cách mạng  mà còn  góp phần bất tử hóa những sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc.

                TỪ KHÓA VÀ TÓM TẮT

1. Từ khóa: Khúc ca đi cùng năm tháng, đại thắng mùa xuân 1975, bất tử hóa những sự kiện trọng đại

2. Tóm tắt: Bài viết đã trình bày hoàn cảnh ra đời, ý nghĩa, gía trị, sức mạnh to lớn  của  những tác phẩm âm nhạc đỉnh cao sinh ra trong đại thắng xuân 1975 và một số nhạc phẩm  xuất sắc của  dòng âm nhạc cách mạng thời kỳ  chống Mỹ cứu nước.

Ra đời trong những tháng năm  bão táp của cách mạng, nền văn nghệ cách mạng nói chung, những bài ca đi cùng năm tháng  nói riêng đã theo sát  hiện thực lịch sử để phản ánh. Với  những đóng góp lớn lao,  những  ca khúc  cách mạng đỉnh cao  đã  góp phần bất tử hóa những sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc.