DƯ ÂM NGÀYTHƠ HÀ NỘI

 

 

 

                            

DƯ ÂM NGÀY THƠ HÀ NỘI

                                                                                                        

         Nguyễn Đình Bắc

       Mấy bữa nay, mưa xuân phủ mờ đất Kinh kỳ hoa lệ, nhưng không làm giảm đi sự phấn chấn trong lòng người dân, đặc biệt là những người yêu thơ của đất Thăng Long ngàn năm văn hiến. Chắc các bạn cũng như tôi, cái dư âm của "Ngày thơ Hà Nội" cứ ngân vang, ngân vang mãi mãi trong lòng.

Khai hội đúng ngày 14 tháng Giêng năm Giáp Thìn, nhưng ngay từ ngày 13, từng đoàn nam thanh nữ tú của Thủ đô với những tà áo dài thướt tha, duyên dáng, với những bộ comple sang trọng và lịch lãm đã dập dìu đến hội.

Để có ngày khai hội hôm nay, ngay từ những ngày đầu tháng Chạp năm Quý Mão, Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nội cùng với Hội Nhà văn Hà Nội đã lao tâm khổ tứ để làm công tác tổ chức. Vào những ngày giáp Tết, thời gian như ngựa chạy, vậy mà không ít anh chị em trong Ban Tổ chức gác việc nhà để lo cho cái chung của ngày khai hội long trọng này.

Đúng 8 giờ 30 sáng ngày 14 tháng Giêng, Nghệ sỹ Nhân dân Quốc Chiêm vung dùi gióng lên hồi trống khai hội. Không gian Văn Miếu đang tĩnh lặng bỗng bừng lên một không khí hào hùng, náo nức đến ngất ngây. Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội Trần Gia Thái đọc lời khai mạc. Ông tôn vinh giá trị vĩnh cửu của thơ ca trong lịch sử dựng nước và giữ nước. Những đóng góp to lớn của thơ ca trong kiến hưng Văn hoá Dân tộc, trong bồi đắp tâm hồn, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh.

Với chủ đề “Bản hoà âm đất nước” Ngày thơ Hà Nội đã thể hiện đầy đủ và phổ quát nét thanh lịch, hào hoa và trí tuệ của người đất kinh kỳ. Mở đầu là màn múa trống, múa lân, múa rồng do các Nghệ sỹ Nhà hát Tuồng Việt Nam trình diễn càng làm tăng thêm vẻ hào khí của Dân tộc  trong quá trình dựng nước và giữ nước.

Mặc cho màn mưa cứ phủ mờ trên nóc Thái Miếu, nhưng những dòng người vẫn lũ lượt kéo vào sân thơ. Và tiếng thơ vẫn vang lên lúc trầm hùng, lúc dịu ngọt như đưa hồn ta vào cõi mộng. Với chất giọng trầm ấm và truyền cảm, Nghệ sỹ Nhân dân Quốc Chiêm đọc bài thơ "Nguyên Tiêu" của Hồ Chủ tịch. Bài thơ như ngọn lửa thiêng thắp sáng mọi tâm hồn. Kế đến là những bài thơ đi cùng năm tháng của các nhà thơ gạo cội của các thế hệ như: Nguyễn Công Trứ với "Tây Hồ hoài cổ"; Nguyễn Bính với "Mùa Xuân"; Hữu Thỉnh với "Tiễn Xuân"; Bằng Việt với "Hoa phượng"; Vũ Quần Phương " Với thơ"; Trần Đăng Khoa với "Đầu Xuân uống trà cùng bạn"; Trần Gia Thái với "Làm xanh"; Kế đến là các nhà thơ đang còn sung mãn như Nguyên Việt Chiến, Nguyễn Thị Mai, Nguyễn Linh Khiếu cũng lần lượt đọc những bài thơ tâm đắc.

Trong lễ hội còn phải kể đến một mảng không thể thiếu đó là dòng thơ mà các nhà thơ gạo cội thường gọi là "thơ quần chúng" hay thơ "không chuyên". Đây là sáng kiến độc đáo của Hội Nhà văn Hà Nội. Nhằm tạo ra một phong trào sáng tác sâu rộng trong quần chúng, Hội Nhà văn Hà Nội đã mở cuộc thi thơ giữa các câu lạc bộ. Qua chọn lọc, kết quả có 22 tác phẩm lọt vào vòng chung kết và trong 22 tác phẩm ấy có 15 tác phẩm được trình diễn trước công chúng Thủ đô trên sân khấu lớn của "Ngày thơ Hà Nội". Và cũng không ít những bài thơ để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng công chúng yêu thơ Thủ đô. Chính mảng "thơ quần chúng" này đã đóng góp một phần không nhỏ vào dòng chảy thơ ca chung của cả nước. Cuộc thi đã nhận được sự cổ vũ nhiệt tình của khán giả.  Và kết quả cao hai giải A, năm giải B và mười lăm giải C.

Cùng với việc thi thơ là cuộc thi trưng bày quán thơ của các CLB. Do lần đầu tổ chức nên Ban Tổ chức chỉ hạn chế có 12 quán thơ với 15 CLB tham gia được dựng trong sân Thái Miếu. Mười hai quán thơ như mười hai bông hoa rực rỡ sắc màu làm tôn vinh và đóng góp đáng kế cho "Ngày thơ Hà Nội". Về hình thái, quán được thiết kế trang nhã bằng vật liệu tre, lá rất thân thiện với môi trường và mang đậm bản sắc dân tộc, tạo nên sự hài hòa và gần gũi với không gian Văn Miếu trầm mặc, tôn nghiêm nhưng cũng rất giản dị, gắn bó với đời thường. Tại đây, mỗi quán đều có bàn trưng bày hàng trăm tác phẩm thơ văn của hội viên; Hàng nghìn tác phẩm được in trên các chất liệu như bạt, bìa, lụa với đủ sắc mầu muôn hồng ngàn tía. Mỗi quán có một phong cách khác nhau tạo nên vẻ đẹp đa chiều, và mỗi quán đều có sự độc đáo riêng. Tôi đã chứng kiến từng đoàn khách ngoại quốc ghé vào các quán. Họ chụp ảnh, họ trò chuyện giao lưu và họ tìm hiểu về con người và thơ ca Việt Nam.

Hội khép lại trong chiều mưa xuân, nhưng trong lòng mỗi người yêu thơ lại mở ra một chân trời mới, một nguồn năng lượng mới và một khát vọng mới về non sông, về đất nước và về cuộc sống thanh bình.

Và chắc bạn cũng như tôi, chia tay lễ hội hẳn không tránh khỏi một chút bâng khuâng, một chút lưu luyến và...một chút thoáng buồn... của phút chia tay Xin khép lại bài viết bằng mấy vần thơ:

Bán đảo Linh Đàm, 17 tháng Giêng năm Giáp Thìn

(26-2-2024)  


 

 

 

 

 

TRỞ VỀ VỚI CÁI “NÔI VĂN HÓA” TRONG  “THƠ HÀ NỘI”

                             Ghi nhanh của Phạm Ngọc Tâm Dung (trong ngày 13 tháng Giêng năm Giáp Thìn- 2024)

 

1. Phần một

 

BUỔI ĐẦU SÂN THƠ QUẦN CHÚNG

 

   Như đã hẹn trước cùng mùa Xuân, đúng 8h 30 phút ngày 13 tháng Giêng năm Giáp Thìn, chúng tôi đã có mặt với sẵn sàng đầy đủ vật phẩm, thiết bị dựng quán thơ...và cái chính là tâm tình phấn khởi, rộn ràng được tham gia lễ hội truyền thống năm 2024 mang một cái tên đầy ý nghĩa : “Ngày thơ Hà Nội”- một nếp đẹp văn hóa truyền thống, đặc sắc trong dịp rằm tháng Giêng.

Hôm nay, không gian Hà Nội đẹp như mơ với gió nồm nam non mơn mởn và mưa xuân lất phất. Văn Miếu Quốc Tử Giám -Trường Đại học đầu tiên của Việt Nam bừng lên một không khí khác thường với sân khấu lớn, và sân thơ quần chúng được thiết kế sang trọng. Vẳng đâu đây tiếng nhạc rộn ràng bài ca mùa xuân và bổng trầm tiếng đàn bầu cây nhà lá vườn vọng ra, trong vắt và mê ly nơi quán thơ Miền Cổ Tích.

Từ các ngả đường, từng nhóm các nhà thơ, các công chúng yêu thơ, các nam thanh nữ tú, các cháu học trò... như dòng thác chảy về trung tâm văn hóa của cả nước, chẳng khác gì cảnh “Ngựa xe như nước, áo quần như nêm” của lễ hội cổ xưa.

Cùng với tấp nập trẩy hội của hàng nghìn người Việt từ Thủ đô và các tỉnh thành lân cận, còn có rất nhiều người nước ngoài với đủ sắc tộc, màu da.

Thi nhân Miền Cổ Tích là một trong 12 đơn vị, vinh dự được Hội Nhà văn Hà Nội chọn tham gia.

Gian quán số 3 của chúng tôi tọa lạc nơi sân đình, quây quần cùng 11 quán của đơn vị bạn.

Ngắm nhìn “công trình kiến trúc” của quán, lòng ta xúc động xiết bao! Bởi đây chính là hình ảnh thu nhỏ của mái ấm Việt Nam bao đời, nay bỗng hồi sinh lại. Nhờ bàn tay khéo léo của những người thợ thủ công, đặc biệt là sự sắp xếp, trang hoàng cẩn thận, sang trọng và đậm chất thơ của những Người Thơ Miền Cổ Tích, mà quán thơ của chúng ta vừa mang chút hình hài cổ kính, dân dã nơi mái tranh, vách trúc hiền lành, giản dị, vừa mang vóc dáng thanh cao bay bổng,  của nghệ thuật tạo hình. Bức chính giữa nổi bật ngời ngời bởi tác phẩm hội họa, hội tụ cốt hồn nhân văn của Miền Cổ Tích do bàn tay, khối óc, tấm lòng của Họa sĩ Nhà thơ Lê Tiến Vượng sáng tạo.

Hai bên vách ngăn là trang trọng chân dung và tác phẩm thơ tiêu biểu của các Thi nhân Miền Cổ Tích.

Chủ đề chính của các tác phẩm là ca ngợi phong cảnh đẹp của mùa xuân trên quê hương, đất nước; ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn, vẻ đẹp truyền thống...của người Hà Nội nói riêng và Dân tộc Việt Nam nói chung.

Đặc biệt, tọa lạc đằng trước quán thơ là một chậu đào thế rồng đang xum xuê lộc lá. Hoa của cây đào đặc biệt độc đáo này, không chỉ chào gió xuân, nắng sớm và khách sành thơ, bằng những bông hoa tươi hồng, rực rỡ của tạo hóa, cây đào còn được “nở ra” những “bông hoa thơ” đẹp hơn, sang trọng hơn và bền bỉ hơn; đó là  “Những câu thơ đi cùng năm tháng”. Chúng tôi biết: để có được “rừng hoa” lung linh lộng lẫy này, mỗi chủ nhân của nó phải trả giá bằng cả kho tích lũy vốn sống cũng như tri thức, có khi là của cả cuộc đời chắt chiu và trải nghiệm; Và nữa, nó lại được một nhóm thi nhân, yêu Miền Thơ Cổ Tích, như chính ngôi nhà của mình, mà nữ sĩ Kim Hoa từ Vương quốc Bỉ xa xôi đến Nữ sĩ Vũ Cần, Nguyễn Đình Bắc...mấy đêm trường thức trắng mà chế bản, trau chuốt, gửi tình yêu văn chương, nghệ thuật và con người vào từng nét hoa văn mà... “đẩy” những câu thơ hay chọn lọc lên tầm cao hơn của nghệ thuật trình bày, làm xúc động và nao lòng các tác giả và chiếm được khá nhiều cảm tình sâu sắc của khách thập Phương!

Cây đào thơ dịu dàng, trang nhã và xinh đẹp của chúng ta, trở thành cây cầu nối thân thiện và trí tuệ với không biết bao nhiêu tao nhân mặc khách.

Bao nhêu sự trầm trồ khen ngợi; Bao nhiêu bức hình là bấy nhiêu niềm vui lan tỏa...

Ngay trước cửa quán: một chiếc bàn giản dị nhưng mang một trọng trách to lớn, đó là những tác phẩm của các tác giả được trưng bày và bán. Nhưng điều hút hồn tao khách thơ hôm nay, chính là những vị chủ nhân của quán thơ.

Không thể nào tả hết vẻ đẹp duyên dáng của những tà áo dài đa sắc màu truyền thống của các nữ Thi nhân; những bộ trang phục lịch lãm của các nam thi sĩ.  Những lời chào, những bàn tay nắm chặt, những ánh mắt, nụ cười thay cho lời muốn trao; Những cặp kính cận, kính viễn bị hút vào những bài thơ; Tiếng xuýt xoa kèm những cái gật đầu khi “vớ” được những câu thơ vừa ý. Tôi đã quan sát, có một người đàn bà đứng lặng thật lâu trước bài thơ treo trên pano, ánh mắt chị thăm thẳm và vương đôi giọt nước. Chắc là chị đang xúc động vô vàn!

Và tôi gặp một cụ già râu tóc bạc, đang luận bàn về câu thơ hay với một nhà thơ trung niên và một em gái sinh viên Văn khoa. Sự giao thoa giữa hai, ba thế hệ như thể ba nhánh sông lớn nhỏ khác nhau, cùng gặp gỡ nơi ngã ba của dòng chảy văn chương trong ngày đại lễ. Thật đáng trọng, cảm động và thú vị biết bao!

Khách thơ thong thả tản bộ ghé vào đôi quán thơ, nghe tiếng chào mời của “cô hàng bán sách” cũng chính là một trong những tác giả của quầy sách “cây nhà lá vườn”. Chị bác sĩ xin mua vài cuốn. Và tôi đọc thấy trong mắt họ ánh lên nụ cười đẹp long lanh...

Trên quầy sách trưng bày lịch sự và tao nhã của Miền Cổ Tích, người ta đều thấy sự hiện diện của những bộ sách in đẹp, dày cộp có giá trị lớn, mang tầm quốc gia, của các vị PGS.TS. Nhà văn gạo cội, các nhà văn, nhà thơ đàn anh tên tuổi, ba tập “Thi nhân Miền Cổ Tích” là tình yêu, niềm tự hào của năm trăm thi nhân, được đặt trang trọng bề thế trên giá, còn có phần đông các tác phẩm văn xuôi, tác phẩm thơ mong mỏng, xinh xắn, nhẹ nhõm, khiêm nhường của các miền viên, đang trên đà phấn đấu, giống như những chiếc lá còn xanh, những bông hoa còn ấp nụ đợi mùa của các “Người thơ trẻ” mà tuổi đời không mấy... trẻ!

“Thị trường” sách ở đây chẳng giống bất cứ nơi nào. Sách quý được bán tùy hứng khách. Có người trả đúng giá bìa, có người thừa tiền không cần thối, có người móc túi, có bao nhiêu đưa hết bấy nhiêu, thiếu đủ không thành vấn đề. Và đôi khi chị hàng sách thay mặt tác giả kính tặng mà chỉ xin lấy một nụ cười.

Tôi cùng mấy người bạn văn đi dạo một vòng quanh “phố văn”. Tuy trang trí mỗi quán mỗi khác, nhưng bên cạnh sự trăm hồng nghìn tía kia vẫn là vẻ tuyệt đẹp của những người làm thơ và đông đảo công chúng yêu thơ trong ngày lễ hội.

 

2. Phần hai:

NIỀM VUI, NIỀM HẠNH PHÚC ĐONG ĐẦY

 

         Có thể nói: hàng chục năm nay, chưa bao giờ người yêu “Ngày Thơ Việt Nam” - năm nay là “Ngày Thơ Hà Nội” tại Văn Miếu Quốc Tử Giám, lại phải vất vả “trả công đắt đỏ” cho cuộc vui sum vầy với Nàng Thơ trong Tết Nguyên Tiêu rằm tháng Giêng như năm nay.

Hôm trước - 13 tháng Giêng năm GiápThìn, lễ hội khởi sắc với biết bao tưng bừng, bởi tiết Xuân mong manh, non tơ, dịu dàng, hơi đỏng đảnh mà duyên dáng. Ban sáng, đôi giọt mưa bay bay, đủ làm cho cây lá ươn ướt, mọng mọng như môi người đàn bà xuân sắc; Đủ làm mềm mái tóc bềnh bồng, tà áo dài của những “Nàng Thơ” Thủ đô nô nức hội mùa; Đủ gợi lên trong lòng ta sự xốn xang, tươi mới với niềm vui được góp phần cùng Hội Nhà văn Hà Nội, lần đầu nhập cuộc lễ hội thơ Xuân tại cái nôi văn hóa Thủ đô ta, và cũng vừa đủ để ta bồi hồi nhớ thương những khung cảnh, cốt hồn cũ xưa - nơi các bậc tiền nhân xây đắp, vun trồng; Nơi những bóng dáng thi nhân ta quen thân, trân quý đã từng lưu dấu trên Miền Thơ thiêng liêng này...

Ban trưa và chiều, sức ấm áp của đôi sợi nắng non, cũng đủ điểm chút hồng hồng cho những “khuôn trăng” của người đi hội. Bầu không gian tưng bừng như được thăng hoa...

Đêm mùa Xuân, niềm vui lan vào trong mơ. Ta chỉ muốn trời mau sáng mà về với hội...

Sáng 14 tháng Giêng, tôi trở dậy thật sớm, bởi tiếng chuông điện thoại hẹn hò reo vang của mấy Nàng Thơ Miền Cổ Tích. Ngoài tíu tít bàn công việc chung cho quán thơ “của nhà”, chúng tôi còn bàn nhau cùng mặc áo dài màu nào, để tóc kiểu gì cho “nền”, rồi điểm trang ra sao cho “xuynh” mà không chói lóa... trong ngày chính hội.

Tôi mở tung cửa sổ, đón làn gió non và đôi hạt mưa Xuân ngọt ngào, hiền dịu... “phơi phới bay” mà bụng thầm nghĩ : nhất định thời tiết hôm chính hội, đẹp giống hôm qua.

Con đường đến hội sáng nay nao nức nhường bao!

Cũng như tôi, “bà con nhà mình” ai cũng hồ hởi tay xách nách mang trở về “quán nhà”. Dù trời mưa dày hạt hơn nhưng ai cũng tay nào việc nấy. Nhà thơ Nguyễn Quang Hoàn che ô cho tôi và Đỗ Bạch Mai treo “bướm” thơ. Ừ thì tóc có và áo dài có hơi nhàu nếp một chút, nhưng mà niềm vui đã hút chặt lấy chúng tôi. Thành ra: “ướt thì mặc ướt việc làng em lo”!

Rồi giờ vàng của lễ hội đã điểm với tiếng nhạc, tiếng người dẫn chương trình vang từ sân Thái Miếu vọng sang. Sự háo hức hiện lên trong từng ánh mắt. Khỏi phải miêu tả, bạn đọc cũng tưởng tượng ra sự hoành tráng mà ban tổ chức Hội nhà văn Hà Nội, đã kỳ công thiết kế cho sân khấu chính, ghế ngồi đại biểu và khách thơ sang trọng và chu đáo như thế nào.

Nhưng, mưa cứ dần nặng hạt, gió dường như cũng vào hùa với mưa mà...lũng loạn “thị trường” thơ! Trống cứ dạo, nhạc cứ nổi, ai phát biểu cứ phát biểu, ai trình diễn cứ trình diễn, ai lắng nghe, nhiệt liệt vỗ tay cứ vỗ tay và mưa...cứ mưa!

Khách thơ càng lúc càng đông. Đông đến mức, đôi chỗ người ta phải chung nhau hai người một ghế và còn lại thì tự che ô mà đứng ven lề. Sàn hội trường nước ngập lênh láng, ì ọp và giá lạnh như thả chân vào chậu...nước đá. Gió mưa và rét! Cái bạt che mưa khổng lồ đôi khi bị cơn gió đỏng đảnh hất tung, làm cho các “túi nước” văng ra, ồ ồ tuôn xuống sân. “Phải ai, tai người nấy”!

Tuy nhiên, sự thử thách tai quái của ông giời cũng không làm giảm đi lòng nhiệt huyết của tiếng thơ, tiếng hát, điệu múa và hàng trăm tấm lòng người hâm mộ đang say sưa thưởng thức như nuốt từng lời.

Hai Thi nhân xuất sắc của Miền Cổ Tích: Nhà thơ Nguyễn Đình Bắc và Nhà thơ Lê Hà trình diễn hai tiết mục đặc sắc, trong lấp lánh hào quang sân khấu và trong sự chú ý lắng nghe, trầm trồ của độc giả!

Vì “một chốn hai nơi”, nên chúng tôi phải năng động như con thoi, khi ở hội trường lớn, lúc lại về với quán thơ nhà.

Bên sân Thái Học, người đi hội cả ta và “tây” vẫn đông đúc đội mưa rét, hồ hởi mà đi.

Quán Miền Cổ Tích khá đông khách. Phần lớn là khách quen: bạn thơ có, các đàn anh văn chương, các nhà khoa học có. Quán không rộng. Kẻ đứng người ngồi mà những câu chuyện đời, chuyện thơ, bên tách trà pha vội, cứ nổ như pháo rang, trong ánh mắt cười, yêu thân...

Mưa mặc mưa. Gió mặc gió. Áo ướt mặc áo ướt. Rét run kệ rét run. Những người thơ và khách vẫn dan tay nhau ra bên ngoài trời, bên “cây đào mắn thơ” làm tấm ảnh kỷ niệm. Ai có ô thì che ô, ai không ô thì cứ việc để...đầu trần mà...cười tươi!

Yêu đời lắm và trẻ trung lắm lắm!

Thế mới biết, người Hà Nội yêu thơ và yêu bạn nhường bao!

Sau những vụ cười tươi như hoa, và “lên hình” xinh đẹp kiêu sa...như mộng, cánh “nữ thi nhân” Miền Cổ Tích lại...co dúm lại với nhau. Chúng tôi nhường nhau ghế, nhường chiếc áo ấm cho người yếu sức hơn. Không trụ nổi nữa rồi, tôi phải gọi điện về nhà cho con tiếp tế áo ấm.

Đến phần cuối của chương trình, chúng tôi cố gắng gồng lên để chiến thắng hoàn cảnh và chiến thắng chính mình.

Lúc chúng tôi đàng hoàng và “duyên dáng”, “phong độ” bước lên lễ đài để nhận giải quán quân của Miền Cổ Tích, thì cái rét, cái mệt tan biến theo gió, theo mưa, bay về phương khác, trong chúng tôi dâng dâng niềm vui, niềm tự hào và hạnh phúc đong đầy!

Hà Nội ngay 14 tháng Giêng năm Giáp Thìn