Ngỗng trời kêu xa xứ - Thơ Vũ Quần Phương và lời bình...

 

LẮNG TRONG TIẾNG NGỖNG TRỜI KÊU XA XỨ
(Về tập thơ của Vũ Quần Phương - Nxb Hội Nhà văn,2023).


 Nhà phê bình văn học Trần Trung

Trên tay tôi là tập thơ mới đây của nhà thơ Vũ Quần Phương, mang một cái tên là lạ Ngỗng trời kêu xa xứ. Tập thơ này kế sau cuốn Thơ, Tuyển tập - NXB Hội Nhà văn, 2012 của ông.
  Với bảy chục bài thơ mang dung lượng vừa phải, Vũ Quần Phương tiếp tục một mặt vừa định vị, nhất quán  diện mạo thuộc phong cách thơ mình với giọng thơ ngỡ như thong dong, bình thản mà lại chất chứa thật nhiều, thật tinh những cảm xúc, suy ngẫm về con người và cuộc đời; một mặt riêng nữa, ở tập thơ mới này, tôi lại bắt gặp một nét biến thể mới, ấy là độ lắng, thiên về suy ngẫm của nhà thơ trước những đổi thay, biến động từ cuộc sống… để rồi, phổ vào đó cách nhìn cuộc sống, con người; Cũng là những gửi gắm, chiêm nghiệm, cảm suy… của một Thi nhân kinh lịch, từng trải.
  Bình thản mà không hề vô tâm trước tiếng ngỗng trời di trú,   từ đó, nhà thơ như chợt bắt ra tiếng hồn xa xứ trong một trạng thái tâm tư từ chính lòng mình - đa chiều, đa dạng… khó mà tường minh, rành rẽ - một chiều:   Bài thơ Ngỗng trời mở đầu tập thơ như mang nỗi niềm thơ giăng mắc tâm trạng của nhà thơ đi suốt trong toàn tập thơ với những điều trải nghiệm - một phần, từ đó đánh thức cảm thức, suy tư với tâm trạng đa chiều của thi nhân. Có chút gì ngùi ngùi mà không hề hiu hắt ;  vẫn gợi cảm giác bâng khuâng xen hòa tươi tắn, lạ đấy, mà không phô trương, ồn ã.
  Nhà thơ mở rộng hồn mình, tình mình để đón nhận với biết bao xúc cảm, suy tư từ thế giới ngoại cảnh, đón nhận thật tinh,  không  vồ vập, như từ ngọn Gió xuân cao nguyên đá:   Từ tại một sáng cao nguyên, nhà thơ  cảm nhận được sự đánh thức trong lặng im của đời người với nhiều xôn xao, suy tưởng: Tôi reo với núi Hoàng Liên/ Lặng êm với đá rêu mềm như nhung. Thế nên, trước vẻ kì vĩ và thơ mộng của thiên nhiên, nhà thơ như muốn choàng mở hồn mình, tình mình mà ấp ôm lấy Thiên-Nhiên-Xuân với những lời thơ đượm sắc mầu Tình-Ái : Ao chuôm nở giữa cao nguyên đá/thì đá thành hoa súng hoa sen/đồng tam giác mạch ôm vai núi/thành giải khăn choàng trên áo em.
  Có lẽ, điều tâm đắc, đằm sâu khi hướng tới ngoại cảnh, dắt cảm xúc đi về trong hiện tại giao hòa cùng quá khứ, được nhà thơ quan tâm và rung động, lại là những hình ảnh nhỏ bé, thân thương của quê nhà, nơi thôn hương-Một thuở nào, như xa lại như gần thật khó quên (từ Ngôi sao dậy sớm; Những mái nhà; Lại tới cảm giác dậy hương quê với Mùa hoa bưởi; cho tới những âm thanh ngỡ lạ mà thật thân quen của Tiếng gà tre trong phố, của bao nhiêu là những điều ngỡ tưởng như vụn vặt, xa xôi… từ đó như xao động, đánh thức những kỉ niêm khó quên của một thời ấu thơ, non trẻ, với Vườn trưa căng gió; với Ngõ hoàng lan;  cả những âm thanh rộn rã náo nức, dậy lên từ tâm hồn con trẻ với Trống ếch đến cả những dấu tích như hiện hình lên thứ đồ chơi con trẻ của ngày xa xưa - Nặn tò he…)
  Có điều,trong thơ Vũ Quần Phương ( không chỉ có ở tập thơ này), ấy là nhà thơ không  sa vào cái cụ thể; không dừng lại ở những hiện thực trực tiếp quan sát. Nhà thơ, rất khéo và cũng tự nhiên lồng kết vào những điều suy tư, khái quát. Có lẽ, đấy cũng là một cách triết lý nhẹ mà sâu, mà thấm thía trong thơ.
  Có gì đấy như đan hòa giữa quá khứ và hiện tại; giữa hương vị của ngày xưa với hôm nay, từ hai mái đầu già - trẻ khiến câu chữ trong thơ Lặng im mà dư ba, thật lạ:
  Ngõ nhỏ hương hoàng lan/thời gian và bão gió/bạc đầu hai đứa nhỏ/nghe gì trong lặng im (Ngõ hoàng lan)
  Có gì đấy, ngùi ngậm trong thương nhớ quê hương với bóng hình người mẹ, mà mặc cả, mà Thương lượng với lòng mình, tình mình trong nỗi lòng  im bặt giữa chừng câu :   Trước những biến đổi, biến động của xã hội và con người xứ mình hôm nay, nhà thơ không bộc lộ thái độ,tình cảm một cách thô trực hay cực đoan thô ráp mà cứ nhẹ nhàng, thấm thía và, như cũng để người đọc tự suy ngẫm, đánh giá thêm:    Những dòng thơ Không đề  trên như chạm vào suy nghĩ không có điểm dừng lại của người đọc, cho người đọc về cuộc sống và nhân tình thế thái của hôm qua, hôm nay và,có lẽ của cả mai sau nữa ! Để rồi, tìm ra cách hành xử sao cho đẹp đạo, đẹp đời !?
  Trong Ngỗng trời kêu xa xứ, nhà thơ họ Vũ còn như muốn gửi gắm cách nhìn xoáy sâu vào suy tư của người đời một thời chưa xa để đánh thức (hoặc tham góp chăng!?) cách nhìn nhận chân thành, thực chất về thế giới tâm tư khi nghiêng về Cõi Tâm Linh. Nghĩ về một cõi xa để nghĩ thêm về cõi nay:
  Mà nghĩ cũng thương các đại thần ơi/thân vinh hiển chầu vua…thành đá cả/đá gương mặt,đá tấm lòng, nếp cờ bay cũng đá/một lần chầu kiếp kiếp phải khom lung    Những xúc cảm và suy tư ấy, dường như đâu chỉ hướng về quá khứ mà, đồng hiện, đi, về… cả nỗi xưa và niềm nay !
  Tôi tâm đắc và thú vị bởi những câu thơ thực lòng, táo bạo mà chân tình trên của nhà thơ Vũ Quần Phương ! Có lẽ cũng bởi thế, người thơ như hạ giọng trong cách nhìn dung hòa, bao dung trong Tam Đảo, Ngũ Hồ khi cảm nhận về Người xưa:   Có lẽ ,tính chân thực, chân thành và sâu sắc của nhà thơ khi hướng tới đời sống tinh thần, tình cảm của Người xưa được thể hiện rành rẽ và minh chiết trong một loạt bài thơ tinh, sâu và cũng thật hóm khi chợt nhìn đời ( cũng là Nỗi-Đời !) hay nhìn Người ( mà, cũng là phận Người- kiếp Người !) : Dãy tường đá trước lăng vua Khải Đinh; Hoa mơ Hương Tích; Dấu bàn chân Phật; Phật về đâu; Đọc lại truyện cổ; Rạp tuồng…
  Tất thảy, Người Thơ như muốn Đọc người xưa để hiểu, để cảm thương với xưa, từ đó hiểu nay và ,càng thấm thía với xưa - nay:                    
  Viết đến Ngỗng trời kêu xa xứ (NXb Hội nhà văn-2023), thơ Vũ Quần Phương đã xải bước một chặng đường dài. Nhà thơ họ Vũ đã nếm trải, đã gửi gắm, đã chiêm nghiệm bao điều từ cuộc sống và con người…từ cuối những năm sáu mươi của thế kỉ trước cho đến nay (năm 2023-2024…), để từ sáng tạo nghệ thuật thơ, với trên một chục tập mà hình thành cho mình một tiếng nói, một diện mạo riêng mang giọng điệu của chính mình- thư thái, bình thản mà lắng sâu với sắc độ tinh tế; một cách triết lí nhẹ mà sâu, gợi nghĩ nhiều chiều mà không hề phô phang, áp đặt !...
  Khi đến với tập thơ này, Vũ Quần Phương đã bước qua tuổi 80- ( Vũ, sinh năm 1940). Thế nên, Vũ Công muốn trao đổi, tâm tình như những lời bàn giao, gửi lại cho đời, cho Người thân thiết, cũng là điều dễ hiểu, dễ thấy. Ngay từ năm 1997, ta đã bắt gặp những lời thổ lộ thực lòng và có lẽ, cũng thấp thoáng chút mềm lòng thành thực :        Nhà thơ tuổi 80 đang nói với, nói cùng Con chuồn chuồn đang ngủ hay tự thổ lộ với lòng mình? Từ hai chiều cảm xúc và suy tư  đó, dường như nhập làm một trong trong Ngỗng trời kêu xa xứ và cả trong thơ Vũ Quần Phương - chung lại !...

    Hà Nội, những ngày cuối tháng ba, 21/3/ 2024
     Tr.Tr