NGƯỜI GIỮ LỬA “DI SẢN TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU”

       
     Ông Hà Quang Dự, Chủ tịch Hội đồng dòng họ Hà Việt Nam - người có uy tín cao trong ngành Văn hóa nước ta - ngày 14-03-2025 đã nhận xét: “Người thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tiêu biểu như bà Trần Ngọc Ánh (tức Trần Thị Liễu) thật đáng trân trọng. Bà không những đóng góp công sức, trí tuệ, tài năng cho cộng đồng dân tộc, cho đạo Mẫu mà còn góp công giúp ích cho rất nhiều gia đình và các dòng họ. Đó chính là giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu đã đi vào đời sống cộng đồng, tô đẹp thêm truyền thống hiếu nghĩa của dân tộc Việt Nam”.  

     Đầu năm 2004 chị Trần Thị Liễu theo gia đình lên Hà Nội. Vốn là người ít nhiều có tiếng về khả năng dị biệt, nên Trung tâm Nghiên cứu tiềm năng của con người (TTNCTNCCN). Thuộc Liên hiệp Khoa học Kỹ thuật Việt Nam mời chị về Trung tâm làm trắc nghiệm. Và bất ngờ đã xảy ra. Lúc đó, địa điểm trắc nghiệm ở phía sau Chùa Hà (Quận Cầu Giấy Hà Nội). Người dân Hà Nội kéo đến ngày một đông. Họ truyền nhau về một “Nhà ngoại Cảm” mới xuất hiện. Người này cung cấp thông tin dự báo rất chính xác. Không những thế, chị còn cho gia chủ gặp được vong linh, gia tiên, còn giúp họ tìm mộ, chữa được bệnh âm... Rồi bỗng dưng do hoàn cảnh gia đình chị phải chuyển về Hải Dương sinh sống. Đến đầu năm 2008, chị mới quay lại Trung tâm ở số 10 Đào Tấn quận Ba Đình làm việc.

   

Lại nói về dòng họ Hà ở Nghệ An - Hà Tĩnh, đã nhiều năm đi khắp nơi tìm thầy giúp họ “Kiếm tìm hài cốt cố Tổng bíthư Hà Huy Tập”- Người con ưu tú của dòng họ mình nhưng mãi không thành! Sự xuất hiện của Thanh đồng Trần Thị Liễu (Trần Ngọc Ánh) như là sự sắp đặt ngẫu nhiên, qua đó giúp con cháu Họ Hà kết nối với thanh đồng hay nhà ngoại cảm để từ đó các thông tin về cố Tổng Bí thư của Đảng ta dần dần sáng tỏ. Đối chiếu với sự thật, kể cả những bí mật trong dòng họ, những thông tin chị Liễu cho biết đều rất chính xác... Và thế là, đề tài khoa học “Tìm kiếm di hài cốt cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập” của trung tâm NCTNCCN hình thành... Đây cũng là một câu chuyện dài vô cùng hấp dẫn về một hành trình khoa học.

    Tác giả Chí Kiên đã tổng hợp cả hai đề tài khoa học “Tìm kiếm di hài cốt cố TBT Hà Huy Tập” và “ Tìm mộ danh tướng Hà Mại Triều Trần” Trong tác phẩm Đồng Quan. Phần 3 tác phẩm Đồng Quan nói về những hoạt động tâm linh cụ thể nơi chị thờ tự. Phần 4 của tác phẩm là khái quát về tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ của người Việt và giá trị của 36 giá đồng.

    Đồng Quan không phải là công trình nghiên cứu khoa học về tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, nhưng tác phẩm đã đem lại cho các nhà nghiên cứu khoa học, các nhà nghiên cứu văn hóa tâm linh thế giới, các thanh đồng đạo Mẫu và bạn đọc một góc nhìn mới về tâm linh tín ngưỡng mang dấu ấn bản địa đặc sắc, nhất là khi tác phẩm đã được NXB Hội Nhà văn Việt Nam tái bản lần thứ hai vào tháng 04 - 2024. Điều ấy chứng tỏ sức lan tỏa mạnh mẽ của tín ngưỡng thờ Mẫu với đời sống cộng đồng.

     Sự thành công của đề tài khoa học tìm kiếm di hài cốt cố TBT Hà Huy Tập đã được Trung ương nghiệm thu bằng hình thức tiếp nhận hài cốt Cố TBT và tổ chức tang lễ Cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập theo nghi thức cấp Nhà Nước tại dinh Thống Nhất - Thành phố Hồ Chí Minh ngày 01-12-2009. Sau đó là thành công đề tài KH tìm mộ danh tướng Hà Mại, Triều Trần. Khu mộ Tướng quân cũng đã được cấp bằng di tích lịch sử Văn hóa cấp tỉnh... Cả 2 đề tài này chính là “Sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học... Góp phần bảo vệ và làm giàu các giá trị của Di sản văn hóa phi vật thể” như một dấu ấn, phù hợp với quy định tại khoản 1 điều 2 và khoản 3 điều 7 Nghị định số 93/2023/NĐ - CP của Chính Phủ và hoàn toàn phù hợp với công ước về Bảo vệ Di sản Văn hóa phi vật thể của tổ chức UNESCO Thế giới: “ trong một số trường hợp là các cá nhân bản địa đóng góp một vai trò hết sức quan trọng trong việc tạo ra, bảo vệ, duy trì và tái sinh di sản văn hóa phi vật thể, từ đó làm giàu thêm sự đa dạng văn hóa và tính sáng tạo của con người”.

    Sau khi tham gia hoạt động ở trung tâm NCTNCCN, thanh đồng Trần Thị Liễu còn tham gia hoạt động là thành viên của Trung Tâm Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hóa tín ngưỡng VN  do GS - Ngô Đức Thịnh làm giám đốc. Chị là phó chủ nhiệm CLB Đạo Mẫu VN ở Trung tâm này. Từ năm 2020 đồng thời là Phó trưởng ban Ban Bảo tồn, phát huy Di sản Văn hóa VN, kiêm chủ nhiệm CLB Diễn xướng Chầu văn Thiên Phú, thuộc Trung ương Hội khoa học phát triển nguồn nhân lực, nhân tài VN. Chị cũng là người góp sức tổ chức thành công Đại lễ Tri ân các anh hùng liệt sĩ Việt Nam qua các thời kỳ, tổ chức tại đền Cây đa bóng - nguyệt du cung ở Phủ Dầy, Nam Định...

    Ngoài lĩnh vực chuyên môn, chị Liễu còn điều hành CLB tham gia các hoạt động xã hội, công đức xây dựng, tu bổ đền Phủ thờ Mẫu, tổ chức đi cứu trợ đồng bào bị lũ lụt ở miền Trung, góp phần xây dựng Văn hóa nông thôn mới ở địa phương...

     Năm 2022 - 2023 giữa đại dịch Covid 19, chị vẫn xông pha giữa tâm dịch, chở 1.600 thùng nước khoáng và 23 chiếc ô che tài trợ đến tận 23 chốt kiểm soát dịch của CSGT Hà Nội và các phường Trần Phú, Vĩnh Hưng.

     Được sự tín nhiệm của Ban Tôn Giáo TP Hà Nội, chị tham gia là thành viên Hội đồng tư vấn chuyên môn về hoạt động tín ngưỡng trên địa bàn Thủ Đô, góp phần cùng cơ quan nghiệp vụ tham mưu cho Thành phố quản lý tốt hoạt động tín ngưỡng trên địa bàn. Bởi vậy, năm 2024 và năm 2025 chị đều được Thành Ủy, UBND, MTTQ thành phố Hà Nội mời dự gặp mặt các đại diện tiêu biểu văn nghệ sĩ, trí thức, chức sắc tôn giáo... Trên địa bàn Thủ đô nhân dịp đầu xuân mới.

    Đối với phong trào chung, chị còn tham gia tham luận tại một số cuộc Hội thảo khoa học trong nước và quốc tế liên quan đến hoạt động Di sản Văn hóa phi vật thể. Đồng thời tham gia một số cuộc giao lưu Văn hóa tại các nước Hàn Quốc, Thái Lan và Myamar...

    Những thước phim báo cáo các đề tài khoa học về tiềm năng của thanh đồng Đạo Mẫu được trình chiếu, luôn làm sinh động thêm nội dung Hội Nghị và các khán giả khi xem chị sao lá thuốc trên tờ báo (thay chảo) đã hết sức kinh ngạc...

    Điều đặc biệt nữa là khi chị sáng tạo đưa giá trị thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu xuống các cơ sở làng xã, thôn bản. Vừa công đức, tu tạo đền phủ ở địa phương, vừa tổ chức hầu đồng theo đúng lề lối phép tắc, phục vụ nhân dân, nhằm đánh thức truyền thống yêu nước, tương thân tương ái, bao dung và đoàn kết trong cộng đồng, được địa phương đón nhận và ghi nhận.

    Chị Trần Thị Liễu còn là tác giả của 2 tập thơ “Cảm tác ngày thường” và “phượng hoàng lửa” mang màu sắc tâm linh, cùng một số bài báo và loạt bài trả lời phỏng vấn báo chí về tín ngưỡng thờ Mẫu, cũng như khá nhiều báo chí viết về chị, về một người giữ lửa cho Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại. Với khả năng đặc biệt, chị tựa như chiếc cầu nối giữa thế giới thần linh với con người (ở trong nước và ở nước ngoài). Chị đã xứng đáng và vinh dự nhận Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Bằng khen của Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh - Bộ Văn hóa, Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh, Bằng tôn vinh nhân tài Đất Việt, Bằng khen của Trung ương Hội Khoa học Phát triển nguồn nhân lực nhân tài Việt Nam, Bằng khen của Hội Nghệ sĩ Sân khấu VN, 2 tấm bằng kỷ niệm chương “vì sự nghiệp Di sản Văn hóa VN”, Danh hiệu Nghệ nhân ưu tú và nhiều hình thức vinh danh của các cơ quan, tổ chức trong xã hội...

     Chị Trần Thị Liễu tâm sự: “Chúng tôi là các thanh đồng đạo quan, là những người thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu của Dân tộc. Chúng tôi chỉ có một tâm nguyện, mong sao sớm có được một tổ chức chính thống của tín ngưỡng, của Đạo Mẫu để được hoạt động có quy củ hơn, có hiệu quả hơn, cho xứng đáng với con đường mà “Đức thánh Mẫu đã chế định”. Bản thân tôi chỉ là một cá thể trong nhiều người có khả năng đặc biệt. Chúng tôi mỗi người một cơ chế làm việc, mỗi người một vẻ khác nhau, nhưng đều hướng tới việc đưa giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu vào phục vụ đời sống cộng đồng”.

Trần Văn Chính