Tổng kết cuộc thi sáng tác lời thơ mới cho các thể cách Hát nói trong Ca trù trên địa bàn thành phố Hà Nội năm 2023

         Thực hiện việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Ca trù Hà Nội 2023, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức cuộc thi Sáng tác lời thơ mới cho các thể cách hát nói trong Ca trù. Sau khi ban hành Thể lệ cuộc thi tới đông đảo các tổ chức, cá nhân trên địa bàn Thành phố, Ban Tổ chức đã thu được 135 tác phẩm dự thi của các tác giả (gửi qua đường bưu điện, gửi trực tiếp hoặc qua thư điện tử). Hội đồng thẩm định đã tiến hành chấm chọn từng bài, sau đó họp phiên toàn thể xét tặng giải thưởng.

Ngày 24/12/2023, tại Bảo tàng Hà Nội, Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức tổng kết và trao giải cuộc thi. PGS.TS Nguyễn Bình Định - Nguyên Viện trưởng Viện âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng đánh giá cao việc tổ chức cuộc thi của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội. Cuộc cuộc thi nhận được sự tham gia của tác giả ở nhiều lĩnh vực, ngành nghề ngành nghề khác nhau, có người làm ngân hàng, có người làm công nghệ thông tin, có người kinh doanh, có người làm công tác nghiên cứu, biểu diễn nghệ thuật… Có thể thấy, nhiều tác giả không hoạt động trong các lĩnh vực văn hóa nghệ thuật song lại dành sự quan tâm đặc biệt cho Hát nói.

Các tác phẩm dự giải, đa phần là các bài Hát nói đủ khổ, bên cạnh đó có một số bài Hát nói dôi khổ, không có bài nào thiếu khổ; có bài có Mưỡu đơn, Mưỡu kép, có một số bài có câu Gối hạc dôi phách bắc. Khá nhiều bài chưa đảm bảo về cách luật, như cách đặt câu, gieo vần.

Ngược lại, có không ít tác giả có những bài, hoặc chùm bài chất lượng: chuẩn chỉnh về thể thức, cách luật, ngôn từ trau chuốt, điển trọng, trang nhã, hàm súc, vận dụng khéo léo nhiều thủ pháp của thơ ca cổ điển, như đối ngẫu, tập cổ, dụng điển, v.v… hợp với cung đàn nhịp phách; nội dung biểu đạt phong phú, nhiều bài có tính triết lí, thể hiện ý vị nhân sinh khá sâu sắc…, cho thấy sự dụng công, sự điêu luyện của các tác giả. Một số tác phẩm cổ nhã, tiệm cận được với các tác phẩm Hát nói của tiền nhân. Đáng chú ý là các tác giả có các tác phẩm chất lượng tốt về cơ bản đều là các tác giả ở độ tuổi còn khá trẻ. Đây là tín hiệu đáng vui mừng.

Các tác phẩm đạt giải cao được Hội đồng cân nhắc, thảo luận kĩ dưới nhiều góc độ và đi tới sự đồng thuận.
 

Ba giải Ba trao cho tác giả Đoàn Vĩnh Thắng (bút danh Nguyệt Sinh) với tác phẩm “Dạ vũ độc chước”, tác giả Nguyễn Minh Dũng (bút danh Thanh Tâm) với tác phẩm “Gặp xuân”, tác giả Đàm Quang Minh với tác phẩm “Giọng ca trù vạn điểm”.

                     Ban Tổ chức trao 10 giải Khuyến khích cho các tác giả

     
      Ngay sau khi trao giải, Ban tổ chức đã mời các đào nương, kép đàn, quan viên các Câu lạc bộ Ca trù thành phố Hà Nội biểu diễn các tiết mục đạt giải cao.

       Hội đồng thẩm định đề nghị Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội nghiên cứu, tổ chức ghi âm, ghi hình các tác phẩm đạt giải cao, xuất bản, phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng, tới các CLB Ca trù để các ca nương, kép đàn biểu diễn trong các cuộc hát Ca trù….

P.V


 BÁO CÁO CỦA HỘI ĐỒNG THẨM ĐỊNH, CHẤM CHỌN TẠI BUỔI LỀ TỔNG KẾT, TRAO GIẢI ( Lược trích)

 P,Gs, Ts Nguyễn Bình Định đọc Báo cáo tổng kết tại buổi Lễ.   
   

 Thực hiện Kế hoạch số 249/KH-SVHTT ngày 31/3/2023 của Sở Văn hóa và Thể thao TP. Hà Nội về việc Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Ca trù Hà Nội năm 2023; Quyết định số 849/QĐ-SVHTT ngày 08/9/2023 về việc thànhlập Hội đồng thấm định, chấm chọn, xét tặng giải thưởng cuộc thi sáng tác lời thơ mới cho các thể cách Hát nói trong Ca trù; Quyết định số 850/QĐ-SVHTT ngày 08/9/2023 của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội về việc ban hành Thể lệ cuộc thi sáng tác lời thơ mới cho các thể cách Hát nói trong Ca trù trên địa bàn thành phố Hà Nội năm 2023.

- Sau khi ban hành thể lệ cuộc thi tới đông đảo các tổ chức, cá nhân trên địa bàn Thành phố, Ban Tổ chức đã thu được 135 tác phẩm dự thi của 25 tác giả gửi về.

- Về độ tuổi: Các tác giả tham gia dự thi ở các loại tuổi khác nhau, trong đó, người trẻ nhất sinh năm 1995 (28 tuổi) và lớn tuổi nhất có 2 tác giả sinhh năm 1928 (95 tuổi). Về giới tính, tác giả là nam giới chiếm 68%, nữ chiếm 32%.

- Về sự tham gia của các tác giả thuộc các Câu lạc bộ Ca trù trên địa bàn Thành phố: có 04 Câu lạc bộ Ca trù trên địa bàn Thành phố có tác giả tham gia dự thi.Cụ thể là: CLB Ca trù Chanh Thôn (huyện Phú Xuyên, 04 tác giả dự thi), CLB Ca trù Lỗ Khê (huyện Đông Anh, 03 tác giả dự thi), CLB Ca trù Trung tâm phát triển nghệ thuật âm nhạc Việt Nam (quận Thanh Xuân, 03 tác giả dự thi), CLB Ca trù Xuân Đỉnh (quận Bắc Từ Liêm, 03 tác giả dự thi).

-Về cấu trúc của các bài tham gia dự thi, có đủ các dạng cấu trúc theo các thể cách hát nói khác nhau. Trong đó có các dạng: Hát nói đủ khổ (55 bài, chiếm 40,7 %), Hát nói đủ khổ có Mưỡu tiền (56 bài, chiếm 41,4 %), Hát nói dôi khổ (16 bài, chiếm 11,8 %), Hát nói đủ khổ có Mưỡu hậu (5 bài, chiếm 3,7 %); bên cạnh đó, còn có các dạng thể cách khác như: gối hạc, dôi khổ có Mưỡu tiền, dôi khổ có Mưỡu hậu, mỗi loại chỉ có 1 bài; riêng thể cách thiếu khổ không có bài nào.  

- Về nội dung, đề tài: rất phong phú, đa dạng; phản ánh đủ các khía cạnh về Hà Nội, về cuộc sống, về công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Trong đó có các nội dung, hình tượng nói về mùa xuân, mùa thu, tình yêu Hà Nội, về sức sống và giá trị của di sản Ca trù, về phong cách hào hoa thanh lịch của người Hà Nội, ca ngợi công ơn của Đảng và Bác Hồ, về các danh nhân văn hoá và những người có công với đất nước. Bên cạnh đó còn có những nội dung nói về tình mẫu tử, tình yêu quê hương, tình yêu đôi lứa, truyền thống văn hoá, truyền thống đấu tranh giữ nước của dân tộc, về lẽ sống, về triết lý cuộc đời…Ngoài ra, cũng có những bài đề cập đến những nội dung, đề tài mang tính thời sự, ví dụ như: covid, môi trường sinh thái, tình hữu nghị Việt Nam - Ấn Độ, mừng Chính phủ khai trương cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.v.v.   

Hội đồng thẩm định, chấm chọn, xét tặng giải thưởng của cuộc thi gồm 7 người, với đủ các thành phần: Nhà thơ, NSND, NSƯT, nhà nghiên cứu, đại diện Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội, cán bộ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, các cán bộ quản lý Di sản văn hoá của Sở VHTT Hà Nội.
…

- Ca trù là bộ môn nghệ thuật biểu diễn rất độc đáo, đặc sắc và sang trọng. Trong Lịch sử văn học Việt Nam chỉ có duy nhất thơ Hát nói là sáng tác được thể loại thơ ngắn riêng có của Việt Nam.

- Sáng tác lời cho Ca trù rất khó, đó không chỉ là người nắm vững về niêm luật thơ, mà còn cần phải có hiểu biết về âm luật trong Ca trù, để khi sáng tác lời thì người hát mới có thể hát được. Thơ 6-8 thông thường nhiều người có thể làm được, nhưng thơ 6-8 của Hát nói Ca trù thì rất khác, câu 6-8 chính là câu Mưỡu, hay trong bài có câu tập cổ, chính là đại ý cho cả bài.

- Các thể loại thơ Hát nói theo quy định có các dạng: Hát nói đủ khổ, hát nói thiếu khổ, hát nói dôi khổ, hát nói có câu gối hạc, dôi phách Bắc, dôi phách Nam. Trên thực tế kết quả chấm chọn cho thấy, chiếm đa số tác phẩm gửi đến là các sáng tác bài thơ Hát nói đủ khổ, bên cạnh đó có bài dôi khổ, có bài có Mưỡu đơn, Mưỡu kép và có một số bài có câu gối hạc dôi phách bắc, không có tác phẩm nào thuộc loại Hát nói thiếu khổ.

- Do việc sáng tác lời cho Hát nói Ca trù không phải là dễ, mà có nhiều qui định khắt khe, ngặt nghèo, nên không ít tác phẩm gửi đến không đạt yêu cầu. Có tác giả không biết làm thơ Hát nói, cách gieo vần, cước vận chưa chuẩn, không đạt được tiêu chí của thể loại. Lại có người viết còn chưa hiểu đúng trình tự lịch sử của đất nước, dẫn đến những sai lạc khi đưa các yếu tố lịch sử vào lời ca. Có những bài cố gắng ghép từ cho đủ nhưng không đảm bảo giá trị văn chương. Nhiều bài nói về những nội dung, chủ đề rất vụn vặt, mộc mạc, thiếu sự tinh tế, sâu sắc, không tương xứng với đặc điểm mang phong cách thể hiện những nội dung có chiều sâu, sự uyên thâm, sâu sắc của lời ca trong Ca trù.

- Tuy vậy, qua đánh giá, chấm chọn, Họi đồng cũng rất vui mừng vì trong số các tác giả gửi bài, có những bài rất công phu, cầu kỳ, dùng chữ Hán, giải thích cặn kẽ, tập cổ rất tốt; có những tác phẩm vừa mang được yếu tố cổ truyền lại vừa  đạt được yếu tố hơi thở của thời đại. Đây là điều chúng tôi rất bất ngờ và hết sức vui mừng, cho thấy sự đúng hướng trong cách tổ chức cuộc thi và cũng hé mở những hi vọng về một thế hệ có khả năng kế tục truyền thống cha ông, có thể thực hiện được việc đặt lời thơ mới cho một thể loại đặc biệt của Ca trù - thơ Hát nói. Việc thẩm định, đánh giá, lựa chọn các tác phẩm được giải đã được chúng tôi tranh luận, cân nhắc rất kỹ lưỡng và đi đến thống nhất cao.

Trong số các tác phẩm dự thi, có những tác phẩm đến từ các tác giả là những người đã và đang tham gia sinh hoạt trong các Câu lạc bộ Ca trù trên địa bàn thành phố Hà Nội, họ đã có những đóng góp không nhỏ trong việc gìn giữ di sản Ca trù,  bộ môn nghệ thuật đã có nguy cơ mai một và thực tế là vẫn đang trong tình trạng cần phải bảo vệ khẩn cấp. Các sáng tác của họ tuy chưa được xuất sắc về giá trị văn chương, song vẫn đảm bảo đúng quy cách, đúng niêm luật và người hát có thể hát được. Với những trường hợp như vậy, chúng tôi đều có xem xét, cân nhắc và có các tiêu chí ứng xử hợp lý để có những sự động viên, khích lệ kịp thời.

Kết quả chấm chọn đã tìm ra được 01 tác phẩm đạt giải Nhất, 2 tác phẩm đạt giải Nhì, 3 tác phẩm đạt giải Ba, 10 tác phẩm đạt giải Khuyến khích. Bên cạnh đó, để động viên phong trảo, Hội đồng còn có giải cho người cao tuổi nhất cuộc thi, giải cho người tích cực tham gia cuộc thi, giải cho người tham gia có nhiều bài chất lượng.

Xin chúc mừng Ban Tổ chức, chúc mừng các tác giả đạt giải. Chúng tôi mong rằng, từ cuộc thi này, sẽ lan tỏa và động viên sâu rộng hơn nữa việc sáng tác thơ Hát nói Ca trù. Đề nghị Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội nghiên cứu, tổ chức ghi âm, ghi hình các tác phẩm đạt giải cao, xuất bản, phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng, đưa tới các CLB Ca trù để các ca nương, kép đàn biểu diễn trong các cuộc hát Ca trù…Đồng thời, tiếp tục có những chương trình, kế hoạch thiết thực, hiệu quả như chương trình này.