Mấy suy nghĩ khi đọc truyện thơ Thúy Lan

     Hoàng Chung Thủy 

      Nhân vật trung tâm là Thúy Lan - một cô gái Hà Nội thời mới cực kỳ xinh đẹp. Hồng nhan bạc phận nhưng tài sắc đức độ vẹn toàn. Xoay quanh nhân vật trung tâm là các tuyến nhân vật phản diện và trung gian tạo nên cuộc đối đầu, đối thoại đầy đa dạng về tính cách và những hoàn cảnh vô cùng phức tạp. Những phong cảnh đầy sắc mầu hương vị riêng biệt, điều đó tạo nên bức tranh hoành tráng của đời thường. Cuộc sống luôn vận động phát sinh vô vàn mâu thuẫn phức tạp nhưng cũng hiện lên hai mặt tốt đẹp và xấu xa, mà qua sân khấu truyện thơ, những nét đặc trưng đã được thể hiện. Để làm được như vậy, đòi hỏi ở tác giả sự từng trải công phu và sắc sảo. Tôi rất ấn tượng với không chỉ Thúy Lan mà với cả các nhân vật phản diện. Tôi rất thú vị với những vần thơ đắc khí có thần của anh, cũng như muốn chia sẻ với anh về sự lao động nghệ thuật và hâm mộ sự uyên thâm, tinh tế của tác giả.

        Đã thuộc truyện Kiều của Nguyễn Du nên nay đọc truyện Thúy Lan, tôi không khỏi có liên tưởng tự nhiên, thấy có chút phảng phất văn phong. Nhân vật hồng nhan bạc phận, ca ngợi cái tốt đẹp, phê phán cái xấu xa, giáo dục lối sống nhân văn. Cốt truyện Thúy Lan khá đặc sắc, bởi người đẹp đôi khi có một vài khiếm khuyết, nhưng ở đây người đẹp lại rất tốt. Bố cục hợp lý nên cách kể tuôn trào, lối diễn đạt rất truyền tin, truyền cảm. Tác giả khéo khai thác lựa chọn hoàn cảnh, tình thế nhân vật, cách truyền tải chính diện, trung gian hợp lý và đặc biệt tạo nên nhiều cao trào không dứt.. Các nút thắt và cách mở rất tài tình khéo léo đa diện. Phối hợp tường thuật với miêu tả nhuyễn, để tạo hình tượng riêng biệt cá tính, bộc lộ nội tâm, đồng thời lồng ghép bình luận một cách tự nhiên sâu xa và ngẫu hứng. Khéo chọn ý tứ ca dao tục ngữ dân gian, lồng ghép vào ý thơ đầy thuyết phục.

        Câu chuyện rất đời, rất thế thái nhân tình và có nội hàm to lớn về đấu tranh để tồn tại, phát triển của con người trong thời đại mới. Bức tranh hiện lên hoành tráng và sinh động, dù có điểm xuyến mây bay nhưng vẫn sáng ngời sinh khí, của chân lý tình đời. Truyện dài nhưng nhờ cách viết lưu loát hàm súc cô đọng và gợi mở, nên dễ đọc và hấp dẫn. Tác giả làm khó cho mình bởi diễn đạt qua những vần thơ lục bát, phải chuyển tải cả 8 chương. Nhưng bù lại là cơ hội cho tâm hồn, trí tuệ của tác giả nung nấu bấy nay, được giải phóng một cách tối đa. Hẳn rằng tác giả đã đồng hành, tác nghiệp bởi bốn yếu tố mà không mấy ai có đủ. Đó là vốn từ ngữ dồi dào, kỹ thuật nằm lòng, cảm xúc phong phú, năng khiếu nghệ thuật văn thơ rất cao. Những điều đó cộng với sức lao động công phu tâm huyết, tác giả đã thành công bằng tác phẩm truyện thơ Thúy Lan, đang được công chúng hào hứng đón nhận. Thi pháp và sức sáng tạo của tác giả đã tạo nên những vần thơ mới mẻ hàm ngôn khúc triết, lộng lẫy mượt mà, có thần có nhạc. 4248 câu mà không hề trùng lập, từ ngữ gọn gang, tròn vành rõ chữ, lý ẩn tình thâm: Câu 1485-1488.

                                         Mới hay công chuyện ở đời

         Điều đó cho thấy tác giả đã thổi hồn vào được những cái cần đề cập, chuyển tải. Cái hay ở chỗ câu thơ khi hết mà ý còn lay động, đoạn khi xong mà tứ vẫn gợi tràn, truyện kết thúc mà người đọc còn nuối tiếc ngẩn ngơ… Khâm phục thay, những vần thơ đắc khí tinh sâu bởi lối viết sắc sảo, khắc họa được cả hình thái bên ngoài lẫn nội tâm nhân vật. Khiến truyện thơ như dòng sông thơ phong nhụy, tự sự mà trữ tình, lãng mạn mà thanh tao. Sự đón nhận của làng văn, làng thơ, của công chúng là thông điệp của Ban giám khảo có quyền năng tối thượng. Đó là phần thưởng quý giá cho tác giả Lê Hữu Bình…

         Tuy nhiên tác phẩm lớn tựa bãi vàng lớn, mặc dù truyện thơ với những văn từ hiện đại, song cũng còn một đôi từ có thể cần trau chuốt thêm: Thế rồi cũng phải giữa tiên với “đần”, (Câu 209). Tôi thực sự bồi hồi xúc động, khi đọc xong toàn bộ tác phầm và coi đó là món quà vô giá mà thi hữu thân tặng. Một lần nữa xin cảm ơn tác giả!

                                                                          

      (1) Tên một Giám đốc trong truyện thơ.                                                        
     (*) Truyện thơ Thúy Lan - NXBHNV tái bản lần 6 năm 2017.

H.C.T Viết tại Cố đô Huế -7/2023. Đt: 097334895

 

       NHÂN VẬT THÚY LAN TRONG TÁC PHẨM CỦA LÊ HỮU BÌNH ĐẸP ĐẾN NHƯỜNG NÀO?

   (Tóm lược từ bài của Hiền Lương đăng kèm trong Truyện thơ Thúy Lan - NXBHNV)

         Tác giả Lê Hữu Bình và vợ Lê Thị Phương. Ảnh chụp năm 1975
 

             Từ xa xưa con người luôn muốn vươn tới Chân - Thiện - Mỹ để tự hoàn thiện mình, qua bao thăng trầm biến thiên của đời sống xã hội, qua dòng chảy dằng dặc của thời gian những chân giá trị đã được hình thành, khẳng định. Đặc biệt cái đẹp đã được tôn vinh, đóng dấu son trong tiềm thức của mỗi người. Một triết gia phương Tây cho rằng: “Cái đẹp quyến rũ các giác quan, cho chúng ta thưởng thức ngay lập tức, phải gây ấn tượng với chúng ta hay luồn lách vào trong chúng ta mà không cần phải làm gì cả” (Claude De bussy). Đọc tác phẩm “Truyện thơ Thúy Lan” của tác giả Lê Hữu Bình tôi chợt nhớ tới câu danh ngôn: “Những người đàn bà đẹp như ánh nắng mặt trời, như nam châm thu hút những người đàn ông và nguyên nhân của những trận bão khổ đau trong trái tim họ” (Khuyết danh).

          Có thể nói rằng: Sắc đẹp là vẻ đẹp cao quý nhất, nó là vẻ đẹp đứng trên mọi cái đẹp, là sản phẩm kỳ diệu nhất của tạo hóa. Bởi trong sắc đẹp ấy hàm chứa cả những giá trị về trí tuệ, tâm hồn, ngôn ngữ. Sắc đẹp ấy khiến mỗi chúng ta săn tìm và chiêm ngưỡng suốt cả đời. Tác giả Lê Hữu Bình đã rung động trước vẻ đẹp của nhân vật Thúy Lan:

          Sắc đẹp của mỹ nhân từ bao đời nay là nguồn đề tài, cảm hứng để văn nghệ sĩ khám phá và khai thác, cái đẹp đi vào thơ ca nhạc họa, điêu khắc để cuộc sống lấp lánh ánh sáng và trở nên phong phú, đáng yêu hơn. Trong thời đại ngày nay sự giao thoa về văn hóa thông tin, tạo nên tầm ảnh hưởng không hề nhỏ, nó khêu gợi, thậm chí được đánh giá bằng cả những điều không tưởng. Hải chồng của Thúy Lan nhìn vợ tắm mà bàng hoàng, thảng thốt: Ngọc vàng tắm bể trăng trong/ Đẹp, Lan đến mức Hải không dám nhìn. Câu lục được thể hiện bằng biện pháp tượng trưng, ước lệ lấy hai vật đẹp quý, trăng, ngọc để tôn tạo cho nhau. Câu bát là bút pháp hiện thực khẳng định tâm trạng “không dám nhìn”, điều đó biểu hiện cái đẹp tuyệt vời của nhân vật mà tác giả Lê Hữu Bình đã để tâm huyết của mình chảy tràn trên ngòi bút. Hai câu thơ còn cho ta liên tưởng tới nhân vật Hạnh Nguyên trong tác phẩm “Nhị Độ Mai” (thơ nôm khuyết danh):

          Gương mặt thiếu nữ được coi là đẹp sáng sủa, thanh tú, quang thái như vầng trăng. Da phải trắng pha chút sắc hồng phơn phớt, làn da đẹp còn bộc lộ hoa sắc của khí huyết tốt, bởi vậy cách chọn hoàng hậu, phi tần của vua chúa xưa tập trung ở hai chữ: Tứ hồng (bốn hồng): Má hồng, ngực hồng, rốn hồng, gót hồng. Trong con mắt Gâm Lang, Thúy Lan giống như nàng tiên xuống trần gian để thử lòng người, vì nàng đã bộc lộ được tất cả các yếu tố làm nên sắc đẹp:

       Những tính cách, phẩm chất như: đoan trang, dịu dàng, nhân từ được thể hiện từ mặt, mũi, mày cũng nói lên: Tinh hoa phát tiết ra ngoài, là điểm nhấn vô cùng quan trọng trong vẻ đẹp của Thúy Lan. Đúng như lời Platon - Hy Lạp nói: “Khi tâm hồn của cái đẹp và bề ngoài của cái đẹp hòa làm một, mọi người sẽ nhìn thấy, đây là vẻ đẹp nhất thế giới”. Khác với phương Tây, cách đánh giá sắc đẹp của mỹ nữ phương Đông từ xa xưa đến nay, thường dựa vào bốn yếu tố: Hình, Sắc, Thần, Khí. Hai yếu tố trước biểu hiện bên ngoài, hai yếu tố sau tiềm ẩn bên trong nhưng với con mắt của những nhà tướng số thì dễ dàng nhìn thấy điều đó.

Sắc đẹp nhân vật Thúy Lan của Lê Hữu Bình có nét tương đồng với nhân vật Cúc Hoa “Truyện Phạm Công - Cúc Hoa”:

       Pi-Ta-go nhà toán học vĩ đại sinh khoảng 580 - 572, mất năm 500 - 490 TCN đã nêu vẻ đẹp con người gắn liền với toán học. Đặc biệt PalaTông đã có triết lý về cái đẹp vốn chứa trong thiên nhiên (tự nó có), chính vì thế nói đến cái đẹp là ý nói: “Cái đẹp lý tưởng”, “Cái đẹp vĩnh cửu” tất cả đều từ hình thể: (điểm, đường kẻ, các hình, cân đối, hài hòa), được gọi là lý thuyết “ Hình thể PlaTông”. Trong “Truyện Thúy Lan”, tác giả Lê Hữu Bình cũng có đoạn thơ miêu tả sắc đẹp Thúy Lan bằng toán học qua con mắt quan sát của Phi Hổ với cái nhìn thẳng tưng từ ánh mắt. Sau khi chiêm ngưỡng vẻ đẹp thần thánh, từ xa đến gần, Phi Hổ phải thốt lên:

                                Một tòa nõn ngọc lịm lìm ngất ngây

          Từ con người “kiệt tác’’ lòng Phi Hổ chộn rộn, khát khao cháy bỏng..: “Vì sao cơ, bấy hỡi nàng? Cung đàn muốn nhịp vầng trăng chưa hồng/ Ngắm hoa chỉ muốn phải lòng/ Lại e hương mách theo dòng gió bay/ Đành cho tim nổi máu say... Đây cũng là điều không tránh khỏi của một bậc nam nhi có tài kinh doanh với nhiều mưu lược. Cũng từ đó Phi Hổ luôn luôn tạo mọi điều kiện được gần gủi người đẹp để giải tỏa, máu say đang rần rật chảy trong huyết quản. Phải chăng là mong muốn có sự trùng phùng của một cặp tài tử giai nhân...

      Trong tứ đại mỹ nhân Trung Quốc mà ta bắt gặp ở sử sách gồm: Tây Thi thế kỷ 6 TCN , Vương Chiêu Quân thế kỷ 1, Điêu Thuyền thế kỷ 3, Dương Quý Phi thế kỷ 8, mặc dù được đánh giá: chim sa, cá lặn, hoa thẹn, nguyệt mờ, nhưng họ luôn luôn chau chuốt bản thân để che đi khiếm khuyết như: Chiêu Quân vai lệch, Điêu Thuyền tai nhỏ, Tây Thi chân to, Dương Quý Phi thân không có mùi thơm. Tất cả các đại mỹ nhân này đều đặt dưới Thúy Kiều, bởi những vần thơ bất hủ của đại thi hào Nguyễn Du khi ông tả về nàng. Ở tác phẩm Thúy Lan, dù rất bực tức khi nghe Hiền xúi giục nhưng Hải chồng của Lan, cũng phải cay đắng thừa nhận:

                             Tưới tăm nguyệt quế tỉa che cành hồng

       Những động từ: “tưới tăm’’, “tỉa che’’ là thao tác của người trồng cây kết hợp với loài hoa quý nguyệt quế, cành hồng đó chính là sự chăm chút khéo léo khiến cho cả bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông nhụy, bông tươi thắm.

         Nếu như các bậc nam nhi đất Việt chiêm ngưỡng Thúy Lan ở nhiều góc độ khác nhau, đều thốt lên lời ca ngợi tự sâu thẳm lòng mình thì các chàng trai nước bạn Trung Quốc cũng không khỏi đắm say, lay động khi bắt gặp người con gái đó:

           Vẫn là những nét: da, má, lông mày... với thủ pháp so sánh: nước mây, mặt hoa, ánh nguyệt... thì người con gái này đã mê hoặc cả trời “chiêu dụ trời’’, sắc đẹp này quả là ghê gớm bởi nó đã vượt xa, đã nâng lên tầm cao. Theo thiển ý của tôi: Đây chính là suy nghĩ táo bạo của tác giả khi sáng tạo thêm một nhân vật sánh với Thúy Vân, Thúy Kiều của cụ Nguyễn Du. Các tác phẩm văn học từ đó đến nay chưa dụng công đề cập đến.

       Có lẽ cũng còn phải viện dẫn thêm nữa về dụng công xây dựng nhân vật (hay là tác giả đã chỉ việc chép một người đẹp ngoài đời vào tác phẩm của mình?) Thật vậy, Lê Hữu Bình để nhân vật Thúy Lan xuất hiện trước mắt mọi người như những loài hoa đẹp ngời ngời hương sắc trong tự nhiên:

                                  Ngạt ngào Đồng Tháp sen ngan ngát mùi...

       Hoa ban, hoa sen, hoa đào từ lâu đã trở thành biểu tượng trong lòng người Việt và khi nhắc đến: Lan là của muôn hoa, lòng nhân từ là nhụy hoa tỏa ra…thì đây mới là vẻ đẹp thần thánh trước sự hóa thân cao cả. Quả thật ngoài sắc đẹp phô diễn, người đọc ấn tượng với vẻ đẹp tâm hồn của Thúy Lan: Bao dung, độ lượng, đặc biệt lòng nhân aí luôn tỏa sáng như ánh hào quang qua việc giúp người nghèo, anh em, bè bạn bằng tiền và cả tấm lòng.

        Đọc rất kỹ “truyện thơ Thúy Lan” của tác giả Lê Hữu Bình, tôi bắt gặp 18 lần anh tả về vẻ đẹp của nàng ở nhiều góc độ khác nhau như đã dẫn chứng phần trên. Có lúc là ngoại hình, có khi là thần khí bên trong. Cách tả có bề rộng, chiều sâu. Tác giả tuân thủ một nguyên tắc, mô tả rải ra nhiều chỗ, nhiều nơi với những cung bậc cảm xúc khác nhau: từ cao đến rất cao, từ xa lại gần, tả bóc trần ra từng lớp, kể cả dùng phương trình toán học. Tả trong trạng thái không gian ba chiều và thời gian liên tục, càng về sau càng đẹp, cao sang, thánh thiện; sử dụng các thủ pháp nghệ thuật khác nhau từ truyền thống: tượng trưng, ước lệ, nói quá, so sánh… Yếu tố khách quan được tác giả đặt lên hàng đầu bởi vậy ta không thấy có sự áp đặt của bản thân, anh để cho các nhân vật khác cảm nhận và tự họ nói về vẻ đẹp của nàng. Mặt khác, câu truyện trong quan hệ hội nhập, ngoài những nhân vật trong nước đánh giá còn có cả các bạn nước ngoài, điều này càng khẳng định sức hút mạnh mẽ của sắc đẹp. Tôi đã đọc nhiều tác phẩm văn học nhưng chưa thấy tác giả nào lại dày công, đắm đuối với cái đẹp đến vậy!

    Truyện thơ Thúy Lan của Lê Hữu Bình được NXB Hội Nhà văn tái bản lần thứ 6, đã đến tay nhiều bạn đọc xa gần, cả biên giới hải đảo, anh nhận được nhiều bài phản hồi ca ngợi xúc động, điều đó chứng tỏ: cái hay, cái đẹp mà tác giả đã chọn có sức lôi cuốn mạnh mẽ. Có người còn nói vui rằng: “ngọn bút thần” của vị Đại tá quân đội.        

     Cảm ơn thời đại, cảm ơn đất Hà Thành, cảm ơn người mẹ Việt Nam đã sinh ra Thúy Lan. Dưới chế độ tươi đẹp của Đảng và nhà nước ta, phụ nữ được giải phóng, được lao động học tập, được tự làm đẹp cho mình. Vì vậy, phụ nữ Việt Nam chúng ta có rất nhiều người đẹp. Và với ngòi bút thần kỳ của tác giả, thì Thúy Lan sẽ là một đại mỹ nhân, mà từ xưa hầu như không một đại mỹ nhân nào sánh nổi. Thật đáng tự hào. Tôi tin rằng, nhất định Thúy Lan sẽ là một biểu tượng đẹp mãi trong văn học, nghệ thuật ngày nay cho đến mai sau. Vẻ đẹp hội tụ đầy đủ mọi chuẩn mực thẩm mỹ, bất cứ độc giả nào khi đọc xong tác phẩm “Truyện thơ Thúy Lan” đều cảm thấy lòng bồi hồi, xúc động, bởi cái đẹp đã đánh thức tất cả các giác quan giống như thi nhân ngồi nhâm nhi chung rượu với hồng nhan tri kỷ.

     Xin chúc mừng và cảm ơn tác giả Lê Hữu Bình.

                                                           

Hiền Lương- Đt: 0393691953